Η ανάγκη για εθνικό σχέδιο “Δεύτερης Σταδιοδρομίας
Του Γεωργίου Ράτσικα
1. Εισαγωγή
Για δεκαετίες, η συνταξιοδότηση υπήρξε, για τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας, ένας σταθμός αναγνώρισης, αφού σήμαινε το τέλος μιας απαιτητικής επαγγελματικής διαδρομής, με την προσδοκία ενός αξιοπρεπούς και σταθερού οικονομικού επιπέδου διαβίωσης.
Όμως, τα τελευταία χρόνια η πραγματικότητα αποδεικνύεται διαφορετική. Οι οικονομικές ανατροπές, με τη σταδιακή αποδυνάμωση των συνταξιοδοτικών παροχών και η έλλειψη προληπτικών πολιτικών έχουν “διαβρώσει” αυτό το παραδοσιακό αίσθημα ασφάλειας. Η συνταξιοδότηση δεν αποτελεί πλέον ένα επάξιο κλείσιμο του επαγγελματικού κύκλου αλλά, για πολλούς, τον πρόλογο μιας νέας, συχνά επισφαλούς, φάσης.
2. Ευρήματα Έρευνας
Στο πλαίσιο μελέτης του θέματος αυτού πραγματοποιήθηκε έρευνα, μέσω της διαδικτυακής πλατφόρμας LinkedIn, με στόχο να καταγραφεί η σημερινή εμπειρία των στελεχών που βρίσκονται κοντά ή έχουν πρόσφατα εισέλθει στη φάση της αποστρατείας και της συνταξιοδότησης. Τα ευρήματα που παρατίθενται παρακάτω είναι αποκαλυπτικά.
2.1 Οικονομική Ανησυχία
Το 68% των συμμετεχόντων στην έρευνα θεωρεί ότι η σύνταξή του δεν επαρκεί ούτε για τις βασικές ανάγκες, πολλώ δε μάλλον για μια αξιοπρεπή διαβίωση. Η διαπίστωση αυτή δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών: Ομάδες που μέχρι πρότινος θεωρούνταν οικονομικά “θωρακισμένες” έναντι της φτώχειας εισέρχονται σταδιακά σε καθεστώς ευαλωτότητας.
2.2 Έλλειψη Σχεδίου Μετάβασης
Το 89% δηλώνει πως δεν έχει καταρτίσει κανένα οικονομικό ή επαγγελματικό πλάνο για τη “δεύτερη μέρα” μετά την αποστρατεία. Και ακόμη πιο ανησυχητικό, το 21% αναζητά εργασία μετά τη συνταξιοδότηση όχι από επιλογή, αλλά από ανάγκη. Όμως η απουσία οποιουδήποτε σχεδιασμού καθιστά τη μετάβαση πρόχειρη κι επώδυνη.
2.3 Εναλλακτικές Πηγές Εισοδήματος
Όσοι δήλωσαν πρόθεση να συνεχίσουν να εργάζονται (21%), κλήθηκαν να απαντήσουν σε τι πηγές εισοδήματος θα βασιστούν για να υλοποιήσουν τη δεύτερη σταδιοδρομία τους. Η εικόνα που προκύπτει είναι ενδεικτική των περιορισμένων δυνατοτήτων:
•Το 66% στρέφεται στην παροχή υπηρεσιών (Ελεύθερο επάγγελμα, συμβουλευτικές υπηρεσίες, μικρές εμπορικές δραστηριότητες), λύσεις με χαμηλό κεφαλαιακό όριο εισόδου, αλλά και περιορισμένη αναπτυξιακή προοπτική. Συχνά δεν αποτελούν αποτέλεσμα στρατηγικού σχεδιασμού, αλλά έκφραση ανάγκης για επιβίωση σε ένα αβέβαιο οικονομικό περιβάλλον.
•Το 17% προσβλέπει σε επενδύσεις ή μερίσματα, αν και δεν είναι σαφές κατά πόσο διαθέτει τα απαραίτητα κεφάλαια, τις γνώσεις ή την πρόσβαση σε χρηματοοικονομικές υπηρεσίες.
•Το 7% βασίζεται σε εισόδημα από ακίνητα ή αγροτικές δραστηριότητες, που όμως απαιτούν συγκεκριμένες υποδομές και συχνά σημαντικό πρόσθετο κεφάλαιο, προϋποθέσεις οι οποίες δεν είναι αυτονόητο ότι υπάρχουν.
•Το 10% δηλώνει πως δεν διαθέτει καμία εναλλακτική πηγή εισοδήματος, μια απάντηση που αντανακλά την πλήρη έκθεση στον οικονομικό κίνδυνο και την απουσία κάθε σχεδιασμού.
3. Συμπεράσματα
Αντί για περίοδο σταθερότητας, η συνταξιοδότηση εξελίσσεται για πολλούς σε περίοδο αβεβαιότητας. Η έλλειψη εξοικείωσης με τον ιδιωτικό τομέα, την επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις αφήνει τους νέους συνταξιούχους χωρίς εφόδια. Ταυτόχρονα, η απουσία μηχανισμών επανακατάρτισης ή συμβουλευτικής καθιστά ακόμη πιο δύσκολη την ένταξή τους σε μια νέα επαγγελματική πραγματικότητα.
Η απουσία οικονομικού σχεδιασμού για μετά τη συνταξιοδότηση δεν είναι αποκλειστικά ατομική ευθύνη, αλλά κυρίως αποτέλεσμα συστημικής αποτυχίας και έλλειψης εθνικής στρατηγικής. Η Πολιτεία οφείλει να πάψει να αντιμετωπίζει τη συνταξιοδότηση των στελεχών των Ενόπλων Δυνάμεων και Σωμάτων Ασφαλείας ως τέλος διαδρομής και να τη δει ως κρίσιμο μεταβατικό στάδιο, που απαιτεί προετοιμασία, δομές και υποστήριξη.
4. Προτάσεις Πολιτικής: Από την Παθητικότητα στην Πρόληψη
4.1 Ενίσχυση της Οικονομικής Εκπαίδευσης
Εισαγωγή υποχρεωτικών σεμιναρίων χρηματοοικονομικής παιδείας και προετοιμασίας συνταξιοδότησης σε όλους τους Κλάδους των Ενόπλων Δυνάμεων και των Σωμάτων Ασφαλείας.
4.2 Εθνικό Σχέδιο “Δεύτερης Σταδιοδρομίας”
Θεσμοθέτηση προγραμμάτων επανακατάρτισης, επαγγελματικού προσανατολισμού και υποστήριξης στην επιχειρηματική μετάβαση. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η αξιοποίηση της επαγγελματικής εμπειρίας και του κεφαλαίου γνώσης των προς αποστρατεία στελεχών, που έχει αποκτηθεί με σημαντική επένδυση δημόσιων πόρων, είναι προς όφελος της ελληνικής οικονομίας συνολικά.
4.3 Φορολογικά Κίνητρα και Χρηματοδοτικά Εργαλεία
Θέσπιση φοροαπαλλαγών και διευκόλυνσης στην πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία κι επιδοτήσεις, για την ενίσχυση μικρών ή και μεγαλύτερων επιχειρηματικών εγχειρημάτων.
Η “δεύτερη σταδιοδρομία” μπορεί και πρέπει να αποτελεί ευκαιρία δημιουργίας κι όχι λύση ανάγκης. Η χρηματοοικονομική ανεξαρτησία μετά τη δημόσια υπηρεσία δεν είναι πολυτέλεια αλλά βασικό κοινωνικό δικαίωμα.
*O κ. Γεώργιος Ράτσικας είναι οικονομολόγος και οικονομικός αναλυτής